Mưa tầm tã trút xuống mái ngói rêu phong của căn nhà cũ, từng giọt rơi lộp bộp như tiếng lòng người. Giữa cái lạnh se sắt của buổi chiều cuối năm, không khí trong gia đình ông Bà Hai lại càng thêm nặng nề. Ba tháng trước, bố mẹ mất. Căn nhà giờ đây vắng bóng tiếng cười nói, chỉ còn lại sự im lặng và những ánh mắt dò xét.
Thắng, người anh cả, với dáng vóc to lớn và cái vẻ hầm hố, ngồi chễm chệ trên chiếc ghế độc tôn trong gian thờ. Anh ta là một người tham lam, ích kỷ, luôn coi trọng tiền bạc và lợi ích cá nhân hơn tình thân. Ngay sau đám tang, khi hơi ấm của cha mẹ vẫn còn phảng phất đâu đó, Thắng đã lập tức tuyên bố: “Toàn bộ đất đai này, tất cả đều là của tao! Tao là con cả, tao có quyền thừa kế.”
Dũng, người em trai út, gầy gò, dáng vẻ hiền lành, chỉ biết cúi đầu im lặng. Anh không tranh giành, không phản đối. Dũng là một người sống tình cảm, trọng nghĩa khí, anh không muốn gia đình vì chuyện tiền bạc mà lục đục, tan nát. Anh nghĩ, cha mẹ mất rồi, điều quan trọng nhất là giữ được sự bình yên cho linh hồn họ, và giữ được chút tình anh em còn sót lại.
“Mày có ý kiến gì không?” Thắng liếc nhìn Dũng, giọng đầy khinh miệt.
Dũng khẽ lắc đầu, ánh mắt anh đượm buồn. “Không ạ. Anh cứ quyết định đi.”
“Tốt. Mày cứ ở cái nhà thờ nhỏ đó đi. Còn toàn bộ đất vườn, ruộng lúa, là của tao.” Thắng nói, vẻ đắc thắng.
Dũng chỉ ở lại căn nhà thờ nhỏ, nơi thờ cúng tổ tiên và cha mẹ. Đó là một góc yên bình, nơi anh tìm thấy sự an ủi sau những mất mát. Anh chăm sóc bàn thờ, ngày ngày thắp hương, dọn dẹp. Còn Thắng, anh ta nhanh chóng bắt tay vào việc chia lô bán đất. Những mảnh vườn xanh tươi, những thửa ruộng bao la, dần biến thành những lô đất vuông vức, sẵn sàng chờ người mua.
Cuộc sống của Dũng ở căn nhà thờ nhỏ rất đạm bạc. Anh làm thêm vài công việc phụ giúp hàng xóm, kiếm tiền trang trải qua ngày. Thắng thì càng ngày càng được nước lấn tới. Anh ta thường xuyên sang nhà thờ, buông những lời lẽ miệt thị, khinh thường Dũng.
“Mày đúng là đồ vô dụng. Chỉ biết ru rú ở cái xó này. Coi kìa, đất đai thì rộng lớn, mà chỉ biết ngồi đó ngó trời ngó đất.” Thắng nói, tay chỉ trỏ ra ngoài.
Dũng vẫn im lặng. Anh không muốn cãi vã. Anh nghĩ, chỉ cần anh im lặng, thì mọi chuyện sẽ ổn.
“Mà này, cái nhà thờ này… cũng là đất của tao. Mày có định ở đây mãi không đấy?” Thắng lại nói, ánh mắt tham lam quét qua từng ngóc ngách của căn nhà thờ nhỏ.
Dũng nghe vậy, lòng anh đau nhói. Nhà thờ là nơi linh thiêng, là nơi thờ cúng tổ tiên. Anh không thể để Thắng động vào.
“Anh, anh đừng nói vậy. Đây là nhà thờ của bố mẹ, của ông bà. Chúng ta không thể động vào được.” Dũng nói, giọng anh bắt đầu có chút run run.
“Thì sao? Giờ tao là chủ. Tao muốn làm gì thì làm. Hay là mày muốn tao đuổi mày ra khỏi đây luôn?” Thắng cười khẩy, giọng điệu thách thức.
Dũng cố gắng kiềm chế cơn giận. Anh quay lưng đi, không muốn đối diện với ánh mắt khinh miệt của anh trai.
Một hôm, Thắng lại sang nhà thờ, lần này với một thái độ kiên quyết hơn. Anh ta mang theo một xấp giấy tờ.
“Dũng, tao đã có người mua đất rồi. Giờ mày dọn dẹp cái nhà thờ này đi. Tao sẽ bán luôn mảnh đất này.”
Dũng nghe vậy, anh đứng sững sờ. Anh không thể tin vào tai mình. Bán cả đất nhà thờ?
“Anh nói gì vậy? Anh muốn bán cả đất nhà thờ sao?” Dũng hỏi, giọng anh run lên vì giận dữ.
“Đúng vậy. Đất nhà thờ cũng là đất. Bán đi được khối tiền. Giờ tiền là quan trọng nhất.” Thắng đáp, giọng dửng dưng.
Lúc này, Dũng không thể chịu đựng được nữa. Anh không thể để Thắng làm điều này. Cả cuộc đời anh đã im lặng, đã nhường nhịn. Nhưng đây là giới hạn cuối cùng. Đây là nơi thờ cúng tổ tiên, là nơi lưu giữ linh hồn cha mẹ.
“Anh… anh đừng làm vậy. Anh không thể làm như vậy được!” Dũng quát lên, giọng anh lần đầu tiên vang lên đầy sự phẫn nộ.
Thắng ngạc nhiên. Anh không ngờ Dũng lại dám phản kháng. “Mày nói gì vậy? Mày dám chống đối tao sao?”
“Anh đã chiếm hết tất cả rồi. Giờ anh còn muốn lấy cả đất nhà thờ? Anh có còn là người không vậy?” Dũng nói, nước mắt anh chảy dài.
“Mày nói hay lắm! Mày có quyền gì mà nói với tao? Mày nghĩ mày là ai?” Thắng gằn giọng, khuôn mặt đỏ gay.
Dũng không nói gì thêm. Anh bước vào phòng ngủ của mình, nơi anh giữ một chiếc hộp gỗ cũ kỹ. Anh lấy ra một tờ giấy đã ố vàng. Đó là di chúc của cha anh. Anh đã giữ nó từ ngày cha mất, theo lời dặn dò của cha: “Khi nào thực sự cần thiết, hãy mở nó ra.” Anh đã không muốn mở nó ra, không muốn dùng nó để tranh giành tài sản với anh trai. Nhưng giờ đây, anh không còn lựa chọn nào khác.
Dũng quay lại, đưa tờ di chúc cho Thắng. “Anh xem đi. Anh xem cha đã viết gì.”
Thắng giật lấy tờ di chúc, ánh mắt anh đầy sự nghi ngờ. Anh mở ra, đọc. Từng dòng chữ của cha hiện rõ trên tờ giấy ố vàng.
“Gửi hai đứa con trai của cha, Thắng và Dũng.
Cha biết, các con có những khác biệt. Thắng, con là người mạnh mẽ, có chí làm giàu. Nhưng con đôi khi lại quá coi trọng vật chất.
Dũng, con là người hiền lành, sống tình cảm, trọng nghĩa khí. Con đôi khi lại quá cam chịu.
Cha đã suy nghĩ rất nhiều về chuyện này. Cha không muốn các con vì tài sản mà bất hòa, mà mất đi tình anh em.
Vì vậy, cha để lại cho Thắng, con cả của cha, cái ao cá nhỏ ở cuối vườn. Con có thể dùng nó để làm ăn, để kiếm tiền. Cha biết con giỏi giang, con sẽ làm được.
Còn toàn bộ đất đai, ruộng lúa, vườn tược, và căn nhà thờ này, cha để lại cho Dũng, con trai út của cha.
Cha biết, Dũng sẽ là người sống có tình có nghĩa, sẽ biết cách gìn giữ hương hỏa tổ tiên, sẽ biết cách chăm sóc căn nhà thờ. Cha tin con sẽ làm được điều đó.
Căn nhà này không chỉ là vật chất, nó còn là tình thân, là kỷ niệm của chúng ta. Cha mong các con sẽ luôn yêu thương nhau, luôn đoàn kết. Cha yêu các con.”
Thắng đọc xong, gương mặt anh biến sắc. Anh không tin vào mắt mình. Toàn bộ đất đai, căn nhà, lại thuộc về Dũng? Còn anh, chỉ có cái ao cá?
“Không thể nào! Đây là giả mạo! Cha không thể làm như vậy được!” Thắng quát lên, tay anh run rẩy, định xé nát tờ di chúc.
“Đây là di chúc gốc, có chữ ký của cha, có công chứng của luật sư. Anh có thể đi kiểm tra.” Dũng nói, giọng anh đầy sự kiên quyết.
Thắng sững sờ. Anh nhìn Dũng, ánh mắt anh đầy sự hoài nghi. Anh nhìn căn nhà thờ, nhìn mảnh đất. Anh nhìn lại những lời cha viết. “Người sống có tình có nghĩa…” Lời nói của cha như một nhát dao cứa vào tim anh.
Anh nhớ lại những ngày tháng qua, anh đã đối xử với Dũng như thế nào. Anh đã chèn ép, khinh thường Dũng. Anh đã chiếm đoạt tất cả. Anh đã nghĩ, tiền bạc là tất cả. Nhưng giờ đây, anh nhận ra, anh đã mất đi một thứ còn quý giá hơn tiền bạc: tình anh em, và sự tôn trọng của cha.
“Anh… anh đã sai rồi.” Thắng nói, giọng anh run run, nước mắt anh chảy dài. “Anh đã không hiểu cha. Anh đã không hiểu em.”
Dũng nhìn anh trai, lòng anh cũng đầy sự xót xa. Anh không muốn thắng cuộc, anh chỉ muốn Thắng hiểu.
“Cha đã biết hết. Cha đã biết anh sẽ làm vậy. Cha đã biết em sẽ chịu đựng.” Dũng nói, giọng anh nghẹn lại. “Cha đã muốn bảo vệ em, và cũng muốn cho anh một bài học.”
Thắng gục xuống, ôm mặt khóc nức nở. Anh khóc không phải vì mất tài sản, mà vì sự hối hận. Anh hối hận vì đã mù quáng vì tiền bạc, đã đánh mất đi tình thân.
Dũng bước đến, đặt tay lên vai anh trai. “Anh, không sao đâu. Quan trọng là bây giờ anh đã hiểu.”
Cơn mưa bên ngoài vẫn trút xuống, nhưng trong căn nhà thờ nhỏ, không khí đã bớt đi sự lạnh lẽo.
Thắng không bán đất nữa. Anh vẫn sống ở quê, nhưng không còn kiêu ngạo như trước. Anh phụ giúp Dũng chăm sóc nhà thờ, chăm sóc đất đai. Anh học cách sống giản dị hơn, học cách yêu thương hơn.
Dũng vẫn ở lại căn nhà thờ nhỏ. Anh vẫn hiền lành, vẫn chân thành. Anh đã không còn phải chịu đựng nữa. Anh đã tìm lại được sự bình yên trong tâm hồn.
Mối quan hệ giữa hai anh em dần được hàn gắn. Họ không còn tranh cãi, không còn khinh miệt. Họ cùng nhau làm việc, cùng nhau trò chuyện.
“Hôm nay cái ao cá của anh có nhiều cá lắm. Anh mang biếu em một ít.” Thắng nói, giọng anh ấm áp.
“Cảm ơn anh. Anh nhớ giữ gìn sức khỏe.” Dũng đáp, ánh mắt anh đầy sự yêu thương.
Mỗi khi có ai hỏi về bản di chúc, Thắng lại mỉm cười.
“Cha tôi đã cho tôi một bài học. Một bài học về tình thân.”
Anh biết, anh đã mất đi rất nhiều. Nhưng anh cũng đã nhận lại được rất nhiều. Anh đã nhận lại được tình yêu thương của em trai, và sự bình yên trong tâm hồn.
Căn nhà thờ nhỏ không chỉ là nơi thờ cúng tổ tiên. Nó là nơi lưu giữ tình anh em, là nơi lưu giữ bài học về sự hi sinh, và là nơi chứng kiến sự hối hận muộn màng của một người anh.